De zuivelfabriek Sint-Antonius, de eerste Groesbeekse fabriek,
gebouwd in 1905 en opgeheven in 1979
De Coöperatieve Stoomzuivelfabriek Sint Antonius is in 1905 gebouwd aan de ‘Kwadestraat’, later de Kloosterstraat genoemd. In 1910 telt de standsorganisatie Boerenbond 446 leden, van wie er 420 lid waren van de Coöperatieve Boterfabriek en 25 van de Coöperatieve Stoomzuivelfabriek.
Door Gerrie Driessen,
Heemkundekring Groesbeek
De voorstaande gegevens zijn ontleend aan de jaarlijkse gemeenteverslagen uit die tijd, waaruit blijkt dat de meeste boeren hun melk aanvoerden voor de fabricage van boter; vandaar de naam ‘boterfabriek’. De melk die niet werd gebruikt, ging terug naar de boeren als varkensvoer. Dat was ongeveer 80 %. Vermeldenswaardig is dat voor de Eerste Werelddoorlog (1914-1918) bij een totale productie van 285.000 kg boter niet minder dan 200.000 kg naar Duitse afnemers ging.
Tijdens de oorlogsperiode 1944-45 bleef het gebouw gespaard van granaatinslagen, de in die tijd opgelopen schade had een andere oorzaak. De in 1950 aangestelde directeur Witteveen: ‘na de bevrijding hebben geallieerde soldaten een ware chaos aangericht. Ze hebben de kluis doen springen en van de inhoud ontdaan. Ze vernielden de boeken en het meubilair’. In april 1945 begon de fabriek weer te draaien, oorspronkelijk met de aanvoer van 200 liter melk per dag.
Na de vernieuwing van de technische installatie in 1949 werd naast de boterbereiding overgegaan op grootschalige fabricage van consumptiemelk, in 1955 opgevoerd tot vijf miljoen liter per jaar. Midden jaren zeventig fuseerde St. Antonius, onder de naam ‘Melkanto’, met Melkerij Lent. Kort daarna, in 1979, werd Melkanto overgenomen door zuivelgigant Coberco. In de leegstaande fabriek werd in 1981 ‘Hagemans Verf’ gevestigd. In 1996 werd het bedrijfspand gekocht door het grootwinkelbedrijf Boerenbond, die het liet slopen voor de bouw van de huidige Boerenbond-winkel.
Laatste foto werknemers zuivelfabriek St. Antonius. 23 juni 1979; Van de vijftien daar vroeger werkzame productiemedewerkers, zijn er nog maar vier over. Staande v.l.n.r.: Toon de Bruin, A. Witteveen (directeur), Albert de Jong (adjunct-directeur) en Jo Hubers. Geknield: links Piet Tax en rechts Toon Janssen van de St. Antonius Hoeve. (Foto Rob Kraft, collectie G.G. Driessen).